In 2015 werd de gemeente verantwoordelijk voor het sociaal domein. Aan de vooravond van deze grootschalige decentralisatie beschreef de gemeente in de nota ‘Het is Mensenwerk’ (2014) welke uitgangspunten zij van belang achtte en hoe zij de nieuwe taken wilde gaan vormgeven. De transitie is goed verlopen, alle taken zijn door de gemeente overgenomen, continuïteit van zorg is gerealiseerd en inwoners zijn over het algemeen tevreden over de geboden ondersteuning. We staan nu, zoals ook andere gemeenten, voor de taak om de gewenste transformatie in het sociaal domein vorm te geven. De toename van het gebruik van zorg en daarmee gepaard gaande stijging  van de kosten, maakt deze beweging extra gewenst.

Voor de transformatie en ombuigingen hebben wij met u leidende principes besproken en is inzicht gegeven in een set van mogelijke maatregelen/acties. De leidende principes zijn een aanscherping op ‘Het is Mensenwerk’ en bedoeld om meer handen en voeten te kunnen geven aan verdere transformatie in het sociaal domein.

De leidende principes zijn:

1. Niemand is normaal / iedereen is normaal / verschil mag er zijn / iedereen is uniek / professionele hulp is niet vanzelfsprekend / normaliseren is de standaard / …;
2. Informele ondersteuning is duurzaam;
3. Basisvoorwaarden eerst op orde;
4. Onze ondersteuning is efficiënt, gericht op zelfstandig functioneren en eigenlijk gebruik;
5. Gemeente aan zet;
6. Partnerschappen met aanbieders die onze visie onderschrijven.

Deze principes liggen ook aan de basis van de te verkennen maatregelen.

Maatregelenpakket
Afgelopen periode zijn 23 maatregelen verkend door per maatregel inzichtelijk te maken wat de aanleiding is, hoe de nieuwe situatie eruit ziet, wat de effecten zijn voor inwoners en welke financiële gevolgen er zijn. Het maatregelenpakket is gericht op transformatie, waarbij het behoud van kwaliteit voorop staat en
financiën als kader zijn meegegeven. Tijdens de verkenning zijn de maatregelen aangescherpt. Mede op basis van input van aanbieders en inwoners/cliënten. Ook hetgeen tijdens gemeenteraadsvergaderingen aan de orde kwam, is meegenomen bij de verkenning. Veelal is de essentie overeind gebleven. Een aantal maatregelen heeft een wat andere richting gekregen of is samengevoegd met een andere maatregel. Soms zijn maatregelen ook een verlengstuk van acties die uitgevoerd worden in het kader van de reeds in de Programmabegroting 2019-2022 ingeboekte ombuiging (1.0).

Na verkenning zijn er 17 maatregelen. Dit maatregelenpakket heeft twee belangrijke pijlers, namelijk ‘investering in regie’ en ‘investering in de sociale basis’. Beiden zijn essentieel voor de transformatie die wordt beoogd en als het ware basiselementen voor het geheel. Deze worden nader toegelicht. Het door ontwikkelen van de systematiek voor subsidie en inkoop zijn randvoorwaardelijk en ondersteunend aan de transformatie. Het wijzigen van de systematiek op zichzelf is daarmee niet vertaald in een financieel voordeel.

Investering in regie
In de afgelopen jaren hebben we gemerkt dat een deel van de gebruikers van voorzieningen een te dure voorziening heeft gekregen of er onvoldoende is gekeken naar alternatieven. Daarnaast hebben aanbieders een financieel belang bij het in stand houden van een voorziening. Natuurlijk wordt er afgeschaald door aanbieders. Echter we zien het ook regelmatig pas (te) laat gebeuren. We willen nadrukkelijker dan voorheen sturing geven aan wie er toegang krijgt tot voorzieningen. Ook willen we een actievere rol vervullen tijdens de inzet van voorzieningen. We beleggen de toegang en regie daarom vaker bij de gemeente zelf. Indien de toegang toch (nog) bij partners is belegd maken we hierover heldere afspraken en houden hier nadrukkelijk toezicht op.
Door te investeren in versterken regie (€ 1 miljoen) denken we over de gehele linie van het sociaal domein per saldo € 2,6 miljoen structureel te besparen. Ongeveer 10.000 huishoudens maken gebruik van voorzieningen. Door gericht de toegang te versterken en meer tijd te nemen voor gesprekken met inwoners kunnen we tot betere oplossingen komen, die meer aansluiten bij de leefwereld van de inwoner. Deze maatregel versterkt daarbij de transformatie en de beweging die de uitvoering hierin wil maken.

Investering in sociale basis
Voor het slagen van de transformatie in het sociaal domein en het beperken van de kosten is een sterke sociale basis nodig en daaraan gekoppeld een nieuwe verhouding en samenwerking tussen overheid, professionals en inwoners. Om die reden investeren we in de sociale basis en preventie.
Een sterke sociale basis heeft, naast dat deze het cement van onze samenleving is, een preventieve werking op de aanspraak op ondersteuning en zorg. Inwoners blijven langer actief, zijn minder eenzaam en zoeken bij elkaar steun en ondersteuning. Daarbij zetten we onze preventie (en signalering) in op normalisatie en meer risico-gestuurd. Op deze manier willen we de inzet van formele zorg daar waar mogelijk voorkomen en daar waar wel nodig tijdig en passend maken. Het versterken van de sociale basis is een belangrijke pijler maar we onderkennen dat er een grens zit aan het belasten van vrijwilligers. Hiervoor is een reservering opgenomen oplopend naar € 0,5 miljoen structureel in 2021.

De investering in de sociale basis heeft als doel dat in de toekomst alle inwoners van Ede zo veel als mogelijk voor zichzelf en elkaar zorgen en dat zij onderdeel zijn van een sociaal netwerk. De gemeente biedt een vangnet als dat sociale netwerk (even) niet toereikend is.

In 2019 ontwikkelen we een actieprogramma waarin we bestaande initiatieven in de sociale basis beoordelen op de bijdrage aan transformatie, initiatieven die 'transformatie proof' zijn bestendigen (we behouden het goede) en initiatieven die onvoldoende bijdragen versterken/bijsturen of beëindigen. Hierdoor creëren we ruime voor innovatie. Onderdeel van het actieprogramma is tevens dat professionals in de zorg (en bij de toegang) nadrukkelijker het informele netwerk betrekken bij het vinden van een oplossing op een zorgvraag.
Vanuit het fonds impuls sociaal domein zijn nog tijdelijke middelen beschikbaar voor het versterken van deze transformatie. Het actieprogramma ontwikkelen we nadrukkelijk samen met onze inwoners en partners.